{"id":3424,"date":"2021-09-16T11:52:53","date_gmt":"2021-09-16T08:52:53","guid":{"rendered":"https:\/\/senellaw.com\/?p=3424"},"modified":"2021-09-16T11:52:54","modified_gmt":"2021-09-16T08:52:54","slug":"ekolojik-felaketlere-hukuki-bir-yaklasim","status":"publish","type":"post","link":"https:\/\/senellaw.com\/ekolojik-felaketlere-hukuki-bir-yaklasim\/","title":{"rendered":"EKOLOJ\u0130K FELAKETLERE HUKUK\u0130 B\u0130R YAKLA\u015eIM"},"content":{"rendered":"\n<p>1760 y\u0131l\u0131 Sanayi Devriminden itibaren \u00e7e\u015fitli \u015fekilde vuku\nbulan zararlar\u0131n, \u00e7evrenin kendini yenilemesine engel olmas\u0131 sebebi ile d\u00fcnyan\u0131n\nekosisteminin \u00e7\u00f6k\u00fcyor oldu\u011funun kanaatimce herkes fark\u0131ndad\u0131r. Bilim ve hukuk\nalan\u0131ndaki mekanizmalar\u0131n yeterli seviyede olmamas\u0131 ve insanlar\u0131n kendilerini do\u011fay\u0131\ns\u00f6m\u00fcrme hakk\u0131na sahip varl\u0131klar olarak g\u00f6rmesi sebebiyle k\u00fcresel ekolojik kriz\nkatlanarak artmaktad\u0131r, dolay\u0131s\u0131yla ek olarak \u00e7e\u015fitli \u00f6nlemlerin al\u0131nmas\u0131\nka\u00e7\u0131n\u0131lmaz hale gelmi\u015ftir. <\/p>\n\n\n\n<p>Ekolojik\nkriz; Verilmi\u015f olan zararlar\u0131n ciddiyeti sebebiyle bug\u00fcn kolayl\u0131kla durdurulabilecek\nbir problem de\u011fildir, uzun vadeli dikkat ve koruma gerektiren bir husustur.\nDolay\u0131s\u0131yla insanl\u0131k olarak ya ekolojik krizin bizi veyahut gelecek nesli\n\u00f6ld\u00fcrmesine g\u00f6z yumaca\u011f\u0131z ya da uzun vadede etkili sonu\u00e7lar alabilmek i\u00e7in\n\u015fimdiden harekete ge\u00e7ece\u011fiz. Hukuk sisteminde insan, insan oldu\u011fu i\u00e7in de\u011ferlidir\nve korunmaya mecburdur fakat do\u011fa; Do\u011fa i\u00e7in de\u011ferli de\u011fil insan i\u00e7in de\u011ferlidir,\nonu korumak \u015f\u00fcphesiz olarak bizlerin elindedir.<\/p>\n\n\n\n<p>Ekolojik\nfelaketin sonu\u00e7lar\u0131ndan biri de meydana gelen hak ihlalleridir. Bunlardan belli\nba\u015fl\u0131 olanlar\u0131 ise:<\/p>\n\n\n\n<ul><li>Ya\u015fama ve hayatta kalma hakk\u0131,<\/li><\/ul>\n\n\n\n<ul><li>Sa\u011fl\u0131k hakk\u0131,<\/li><li>Temel ihtiya\u00e7lar\u0131n kar\u015f\u0131lanmas\u0131 ve yeterli ya\u015fam standard\u0131 hakk\u0131,<\/li><li>\u00c7evre hakk\u0131\u2019d\u0131r<\/li><\/ul>\n\n\n\n<p>\u0130lgili haklar\u0131 genel \u00e7er\u00e7evede tan\u0131mlamak ve onlar\nhakk\u0131nda bilgi vermek gerekirse; <\/p>\n\n\n\n<p>T\u00fcm\ninsanlar\u0131n \u0131rk, ulus, etnik k\u00f6ken, din, dil ve cinsiyet ayr\u0131m\u0131 g\u00f6zetmeksizin\nsahip oldu\u011fu haklar <strong>\u2018insan haklar\u0131\u2019<\/strong> olarak nitelendirilir. Bu hususta\nt\u00fcm insan haklar\u0131n\u0131n evrensel, devredilemez, b\u00f6l\u00fcnemez, birbirine ba\u011f\u0131ml\u0131 ve\nba\u011fl\u0131 oldu\u011funu belirtmek gerekmektedir.&nbsp;\u0130nsan haklar\u0131na sayg\u0131 g\u00f6stermeyen\nbir rejim, insan\u0131n haklar\u0131n\u0131 dolay\u0131s\u0131yla da <strong><em>ki\u015finin insan olma\nniteli\u011fini<\/em><\/strong> reddetmi\u015f olacakt\u0131r. <\/p>\n\n\n\n<p>\u0130lgili\nhaklar, 4 Kas\u0131m 1950 tarihinde aralar\u0131nda T\u00fcrkiye&#8217;nin de bulundu\u011fu on be\u015f \u00fclke\ntaraf\u0131ndan Roma&#8217;da imzalanan Avrupa \u0130nsan Haklar\u0131 S\u00f6zle\u015fmesi (A\u0130HS) kapsam\u0131nda\nuluslararas\u0131 alanda da korunmaktad\u0131r. Avrupa \u0130nsan Haklar\u0131 S\u00f6zle\u015fmesi ise\nAvrupa Konseyi&#8217;ne \u00fcye \u00fclkelerde insan haklar\u0131 ve temel \u00f6zg\u00fcrl\u00fckleri g\u00fcvence\nalt\u0131na alan uluslararas\u0131 bir antla\u015fmad\u0131r. \u0130lgili s\u00f6zle\u015fme kapsam\u0131nda koruma\nalt\u0131na al\u0131nacak haklar, Avrupa \u0130nsan Haklar\u0131 Komisyonu ve Avrupa \u0130nsan Haklar\u0131\nMahkemesi olmak \u00fczere 2 ba\u011f\u0131ms\u0131z organ taraf\u0131ndan denetlenmektedir. Bunun\nyan\u0131nda farkl\u0131 alanlardaki insan haklar\u0131n\u0131 korumak i\u00e7in Birle\u015fmi\u015f Milletler\n\u0130nsan Haklar\u0131 da olmak \u00fczere \u00e7e\u015fitli uluslararas\u0131 \u00f6rg\u00fctler, s\u00f6zle\u015fmeler,\nbildirgeler, ek protokoller de yer almaktad\u0131r.<\/p>\n\n\n\n<p>Ek olarak\nde\u011finmek gerekirse, insanlar temel ihtiya\u00e7lar\u0131n\u0131 sa\u011flayabilmek ve ya\u015famlar\u0131n\u0131\nmakul seviyede s\u00fcrd\u00fcrebilmek i\u00e7in \u015f\u00fcphesiz olarak \u00e7evre ile i\u00e7 i\u00e7e olmak ve\nihtiya\u00e7lar\u0131n\u0131 gidermek zorundad\u0131r. Bu zorunlulu\u011fun sonucu olarak da \u00e7evreyi\nkoruma alt\u0131na alabilmek, insanlar taraf\u0131ndan gerek bilerek gerekse bilinmeyerek\nverilecek zararlar\u0131 en aza indirgemek amac\u0131 ile hukuki d\u00fczenlemeler yapma\ngereklili\u011fi has\u0131l olmu\u015ftur. Bu hususta \u201c\u0130nsanlar\u0131n ya\u015famlar\u0131n\u0131 s\u00fcrd\u00fcrebilmek\ni\u00e7in do\u011fal kaynaklardan yararlanmas\u0131 ile\nilgili belli ba\u015fl\u0131 kurallar\u0131 belirleyen, kurallara uyulmamas\u0131 halinde gerekli\nyapt\u0131r\u0131mlar\u0131n uygulanmas\u0131na imk\u00e2n veren hukuk dal\u0131\u201d olarak nitelendirilen \u00e7evre hukuku\nkavram\u0131 do\u011fmu\u015f ve <strong>\u2018\u00c7evre haklar\u0131\u2019 <\/strong>1982 Anayasas\u0131 56. Maddesinde\nele al\u0131nm\u0131\u015f ve anayasal nitelikte bir hak haline gelmi\u015ftir. Bu hak, bir ki\u015finin\nsa\u011fl\u0131kl\u0131 ve g\u00fcvenli ko\u015fullarda ya\u015fama hakk\u0131 olarak nitelendirilebilmektedir. <\/p>\n\n\n\n<p>Sa\u011fl\u0131kl\u0131 bir\n\u00e7evrede ya\u015fama hakk\u0131 ve dolayl\u0131 olarak sa\u011fl\u0131kl\u0131 olma hakk\u0131 ya\u015fam hakk\u0131 ile\ndo\u011frudan ba\u011flant\u0131l\u0131d\u0131r. Do\u011fan\u0131n sa\u011fl\u0131kl\u0131 ve ya\u015fan\u0131labilir olmamas\u0131 halinde\ninsan da temel ihtiya\u00e7lar\u0131n\u0131 kar\u015f\u0131layamamakla birlikte yeterli ya\u015fam standard\u0131\nhakk\u0131na sahip olamayacak ve dolay\u0131s\u0131yla sa\u011fl\u0131kl\u0131 olamay\u0131p \u00e7e\u015fitli hastal\u0131klar\u0131n\nmeydana gelmesi ile de ya\u015fam hakk\u0131 son bulacakt\u0131r. <\/p>\n\n\n\n<p>Temiz hava,\nsu ve g\u0131dan\u0131n sa\u011flanmas\u0131n\u0131n da insan\u0131n ya\u015fam hakk\u0131 ile do\u011frudan ba\u011flant\u0131l\u0131\noldu\u011fu kati surette unutulmamas\u0131 gereken bir husustur. Bu sebeple ekolojik kriz\nhalinde temiz hava, su ve g\u0131dan\u0131n devlet taraf\u0131ndan insanlara sa\u011flanmamas\u0131 durumunda\n\u015f\u00fcphesiz olarak b\u00fcy\u00fck \u00f6l\u00e7\u00fcde bir hak ihlali ve devletin sorumlulu\u011fu meydana\ngelecektir. <\/p>\n\n\n\n<p>Ekolojik felaketi ve olas\u0131\nsonu\u00e7lar\u0131n\u0131 genel \u00e7er\u00e7evede inceledikten sonra \u00fclkemiz ba\u011flam\u0131nda bir\nde\u011ferlendirme yapal\u0131m. G\u00fcn\u00fcm\u00fczde kar\u015f\u0131 kar\u015f\u0131ya kald\u0131\u011f\u0131m\u0131z orman yang\u0131nlar\u0131\n\u015f\u00fcphesiz olarak bir ekolojik felakettir ve insanlar\u0131n ya\u015fama, sa\u011fl\u0131k, temel\nihtiya\u00e7lar\u0131n kar\u015f\u0131lanmas\u0131, yeterli ya\u015fam standard\u0131 haklar\u0131n\u0131 do\u011frudan ihlal\netmesine ra\u011fmen bireysel olarak zarar g\u00f6r\u00fclmemesi ya da devletin ihmalinin\nvarl\u0131\u011f\u0131n\u0131n ispatlanmamas\u0131 halinde insanlar\u0131n do\u011frudan dava hakk\u0131\nbulunmamaktad\u0131r. Bu hususta belirtmek gerekir ki, ilgili hakk\u0131n s\u00f6z konusu\nolmas\u0131 halinde de ancak tazminat sorumlulu\u011fu meydana gelebilecektir. \u0130lgili\nihlal kar\u015f\u0131s\u0131nda bireysel hak \u00f6nemli \u00f6l\u00e7\u00fcde zarar g\u00f6rd\u00fcyse ve t\u00fcm i\u00e7 hukuk\nyollar\u0131 t\u00fcketildiyse de \u2018bireysel ba\u015fvuru\u2019 hakk\u0131 meydana gelecektir. Bireysel\nba\u015fvuru hakk\u0131nda \u0130nsan Haklar\u0131n\u0131n korunmas\u0131nda ilk ba\u015fvuru yeri olan A\u0130HM; Soru\u015fturma,\ninceleme ve karar organ\u0131 olmakla birlikte \u00f6n\u00fcne getirilen uyu\u015fmazl\u0131klar\u0131 kesin\nolarak karara ba\u011flayan bir yarg\u0131 organ\u0131 niteli\u011findedir. Daval\u0131 devletin ihlaller\nkar\u015f\u0131l\u0131\u011f\u0131nda A\u0130HM kararlar\u0131na uymas\u0131 zorunludur ve belirtmek gerekir ki A\u0130HM\nkarar\u0131 ile sadece S\u00f6zle\u015fme&#8217;nin \u00e7i\u011fnenip \u00e7i\u011fnenmedi\u011fini saptamakla kal\u0131nmaz,\ngereken durumlarda daval\u0131 devlet tazminata da mahkum edilmektedir.<\/p>\n\n\n\n<p>Felaketler\nkar\u015f\u0131s\u0131nda meydana gelen hak ihlalleri ile ba\u015f etme amac\u0131 ile anayasa\nsistematikleri aras\u0131nda kar\u015f\u0131la\u015ft\u0131rma yapmak i\u00e7in Bolivya Anayasas\u0131ndan k\u0131saca\nbahsetmek ve tan\u0131mlamak gerekirse, <\/p>\n\n\n\n<p><strong><em>\u201cBolivya Anayasas\u0131&#8217;n\u0131n\n34. Maddesi uyar\u0131nca<\/em><\/strong><strong><em> do\u011faya bir sald\u0131r\u0131\noldu\u011funda&nbsp;\u00e7evresel&nbsp;haklar\u0131n korunmas\u0131 amac\u0131yla herkes, kendi ad\u0131na\nveya bir topluluk nam\u0131na dava a\u00e7ma hakk\u0131na sahiptir. Sa\u011fl\u0131kl\u0131 bir \u00e7evrede\nya\u015fama hakk\u0131, ya\u015fam hakk\u0131ndan ayr\u0131 d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fclemez. Zira insan\u0131 ya\u015fatan\n\u00e7evresindeki do\u011fad\u0131r<\/em><\/strong><strong><em>.<\/em><\/strong>\u201d Dolay\u0131s\u0131yla\nilgili h\u00fck\u00fcmden anla\u015f\u0131ld\u0131\u011f\u0131 \u00fczere bireylerin zarar g\u00f6rmeden dava a\u00e7\u0131p tazminat\nelde edebilme hakk\u0131 mevcuttur ve \u2018ye\u015fil anayasa\u2019 niteli\u011finin varl\u0131\u011f\u0131\n\u015f\u00fcphesizdir. \u015eahsi kanaatimce g\u00fcn\u00fcm\u00fczde kar\u015f\u0131 kar\u015f\u0131ya oldu\u011fumuz ve gelecekte kar\u015f\u0131\nkar\u015f\u0131ya kalaca\u011f\u0131m\u0131z \u00e7e\u015fitli ekolojik felaketler kar\u015f\u0131s\u0131nda insanlar olarak\nalacak oldu\u011fumuz uzun vadeli \u00f6nlemlerin yan\u0131 s\u0131ra anayasal anlamda bir \u00e7\u00f6z\u00fcm\nmekanizmas\u0131 da meydana gelmelidir, bu hususta Bolivya Anayasas\u0131\u2019n\u0131 kaynak olarak\nele al\u0131p yararlanmak faydal\u0131 ve \u00fclkemizi koruyucu nitelikte olacakt\u0131r. <\/p>\n\n\n\n<p><strong>\u00d6\u011fr. Stj.\nNazl\u0131 Ceren \u00c7i\u00e7ek<\/strong><\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"<p>1760 y\u0131l\u0131 Sanayi Devriminden itibaren \u00e7e\u015fitli \u015fekilde vuku bulan zararlar\u0131n, \u00e7evrenin kendini yenilemesine engel olmas\u0131 sebebi ile d\u00fcnyan\u0131n ekosisteminin \u00e7\u00f6k\u00fcyor oldu\u011funun kanaatimce herkes fark\u0131ndad\u0131r. Bilim ve hukuk alan\u0131ndaki mekanizmalar\u0131n yeterli seviyede olmamas\u0131 ve insanlar\u0131n kendilerini do\u011fay\u0131 s\u00f6m\u00fcrme hakk\u0131na sahip varl\u0131klar olarak g\u00f6rmesi sebebiyle k\u00fcresel ekolojik kriz katlanarak artmaktad\u0131r, dolay\u0131s\u0131yla ek olarak \u00e7e\u015fitli \u00f6nlemlerin al\u0131nmas\u0131 ka\u00e7\u0131n\u0131lmaz hale gelmi\u015ftir. Ekolojik kriz; Verilmi\u015f olan zararlar\u0131n ciddiyeti sebebiyle bug\u00fcn kolayl\u0131kla durdurulabilecek bir problem de\u011fildir, uzun vadeli dikkat ve koruma gerektiren bir husustur. Dolay\u0131s\u0131yla insanl\u0131k olarak ya ekolojik krizin bizi veyahut gelecek nesli \u00f6ld\u00fcrmesine g\u00f6z yumaca\u011f\u0131z ya da uzun vadede etkili sonu\u00e7lar alabilmek i\u00e7in \u015fimdiden&#8230;<\/p>\n","protected":false},"author":4,"featured_media":0,"comment_status":"open","ping_status":"open","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"footnotes":""},"categories":[1],"tags":[],"_links":{"self":[{"href":"https:\/\/senellaw.com\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/3424"}],"collection":[{"href":"https:\/\/senellaw.com\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"https:\/\/senellaw.com\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/senellaw.com\/wp-json\/wp\/v2\/users\/4"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/senellaw.com\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=3424"}],"version-history":[{"count":0,"href":"https:\/\/senellaw.com\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/3424\/revisions"}],"wp:attachment":[{"href":"https:\/\/senellaw.com\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=3424"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"https:\/\/senellaw.com\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=3424"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"https:\/\/senellaw.com\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=3424"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}