ÇEVRE HUKUKU VE İDARİ PARA CEZALARI

ÇEVRE HUKUKU TARİHİ:

20. yüzyılda yaşanan teknolojik gelişmeler ile başlayan ve günümüzün en önemli küresel sorunlarından biri olan çevre kirliliği; dünyamızın karşı karşıya olduğu varsayımsal tehditlerin yaklaşmasıyla daha da önemli bir hale gelmiştir. Çevre sorunlarında meydana gelen olumsuzlukların göz ardı edilemeyecek seviyelere ulaşmasıyla çevre sorunları hukuki çerçevede yerini almıştır.

1913 yılında yapılan Bern Konferansı bu çalışmaların ilkidir. Birleşmiş Milletler Çevre ve İnsan Konferansı uluslararası alanda çevre hakkının dile getirildiği ilk toplantıdır. Toplantıya 100’den fazla ülke temsilcisi katılmıştır. Bu toplantı; “İnsan, onurlu ve iyi bir yaşam sürmeye olanak veren nitelikli bir çevrede, özgürlük, eşitlik ve yeterli yaşam koşulları temel hakkına sahiptir.” (m.1) ilkesinin yer aldığı bildirinin kabul edilmesi nedeni ile çevre sorunlarına yönelik politika arayışında ayrı bir öneme sahiptir.

Ülkemizdeki gelişmeler 1982 Anayasası ile birlikte anayasal bir düzene taşınmıştır. Anayasamızın 56. Maddesinde koruma altına alınan çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek ödevi vatandaşlara ve devlete verilmiştir. Devlet; çevre ile ilgili düzenlemeler yaptıktan sonra bu düzenlemelere uyulup uyulmadığını kontrol etmek, denetlemek ve gerekli tedbirleri almak, uyulmadığı takdirde de caydırıcı ve tazmin etkisi olan yaptırımları uygulamak zorundadır.  

09.08.1983 tarihinde 2872 sayılı Çevre Kanunu yayımlanmıştır. Bu Kanununa istinaden birçok Yönetmelik, Genelge ve Tebliğ yayınlanmaya devam etmektedir.

İDARİ PARA CEZASI VE ÇEŞİTLERİ:

İdari para cezası, kanunda kabahat olarak nitelendirilen haksız fiiller karşılığında, kanunla belirlenen parasal nitelikteki yaptırımlardır ve iki çeşidi bulunmaktadır. Bunlar; maktu ve nispi idari para cezalarıdır. Maktu idari para cezası; Kabahatler Kanunu m.17/1 uyarınca, cezanın ilgili kanun gereği sabit olarak belirlenmiş olmasıdır. Nispi idari para cezası; Kabahatler Kanunu m.17/2 uyarınca, belli bir oran ile hesaplanan idari para cezalarıdır.

2872 SAYILI ÇEVRE KANUNUNDA YER ALAN İDARİ NİTELİKTEKİ CEZALAR VE CEZA TUTARLARI NELERDİR?

31 Aralık 2019 tarihli 30995 Sayılı Resmi Gazete yayımlanan 2020 yılına ilişkin ceza tutarlarının yer verdiği tablo aşağıdaki gibidir.

İDARİ PARA CEZASI VERME YETKİSİNE SAHİP BİRİMLER

Çevre Kanunu’nun “İdari cezalarda yetki” başlıklı 24. Maddesinde idari para cezası verme yetkisine sahip birimler açıklanmıştır. İlgili 24. Maddede denetim yetkisinin devrine ilişkin olarak aynı Kanunun 12. Maddesine atıf yapılmıştır. 12. Maddeye göre Çevre Kanunu hükümlerine uyulup uyulmadığını denetleme yetkisi Çevre ve Şehircilik Bakanlığına ait olup, gerektiğinde bu yetkinin Bakanlıkça; il özel idarelerine, çevre denetim birimlerini kuran belediye başkanlarına, Denizcilik Müsteşarlığına, Sahil Güvenlik Komutanlığına, 13/10/1983 tarihli ve 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanuna göre belirlenen denetleme görevlilerine devredileceği, denetimlerin Bakanlığın belirlediği denetim usul ve esasları çerçevesinde yapılacağı hüküm altına alınmıştır. 12. Maddenin son fıkrasında da “Denetim bilgi verme ve bildirim yükümlülüğüne ilişkin usul ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmeliklerle düzenlenir.” denilmektedir. Bu maddeye istinaden Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından çıkarılan, yayım tarihi 03.04.2007 tarihli “Çevre Kanunu’na Göre Verilecek İdari Para Cezalarına İhlalin Tespiti ve Ceza Verilmesi ile Tahsili Hakkında Yönetmeliğin” ikinci bölümünde “idari para cezası verme yetkisi” başlığı altında ceza verme/kesme yetkisi; bakanlıkta idari para cezası verme yetkisi (madde 5) ve bakanlık dışında idari para cezası verme yetkisi (madde 6) olarak iki başlıkta düzenlenmiştir. Bahsi geçen yönetmeliğin 5. Maddesi uyarınca, kanunda belirtilen ihlaller için idari para cezası kesme yetkisi; Bakanlık merkez teşkilatında Çevre Yönetimi Genel Müdürü, Çevresel Etki Değerlendirmesi ve Planlama Genel Müdürü ile Doğa Koruma ve Millî Parklar Genel Müdürü, taşra teşkilatında ise Çevre ve Orman İl Müdürü tarafından verileceği açıkça belirtilmiştir. Ancak 04.07.2011 tarihli ve 27984 sayılı mükerrer Resmi Gazetede yayımlanan, 29.06.2011 tarih ve 644 no.lu “Çevre ve Şehircilik Bakanlığın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamede” yapılan düzenlemeler ile Çevre Kanunu kapsamında idari para cezası verebilecek birimler yeniden düzenlenmiştir. Düzenleme aşağıdaki gibidir.

BİRİM                                                                        CEZA KESMEYE YETKİLİ BİRİM

-Çevre ve Şehircilik Bakanlığı                                  Çevre Etki Değerlendirilmesi İzin

 Merkez Teşkilatında                                                ve Denetim Genel Müdürlüğü

-Çevre ve Şehircilik Bakanlığı                                  Çevre ve Şehircilik İl Müdürü

  Taşra Teşkilatında                       

                                                                                     İl Özel İdarelerine

                                                                                     Çevre Denetim Birimlerini Kuran Belediye

                                                                                     Başkanlıklarına

-Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca                            Denizcilik Müsteşarlığına (Ulaştırma,

 Gerektiğinde Yetki Devri Yapılabi-                        Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı)

Lecek Kurum ve Kuruluşlar                                     Sahil Güvenlik Komutanlığına

                                                                                     13.10.1983 tarihli ve 2918 sayılı Karayolları

                                                                                     Trafik Kanununa Göre Belirlenen Denetleme

                                                                                     Görevlilerine

Öğr. Stj. Zeynep Durur